Kako su ljudi pripitomili mačke? Otkrivena ključna prekretnica

Bilo da se radi o sijamskim, perzijskim ili običnim kratkodlakim mačkama, stotine miliona mačaka danas žive s ljudima širom svijeta.

Međutim, uprkos njihovoj popularnosti, naučnicima i dalje nije jednostavno odgonetnuti historiju njihovog pripitomljavanja. Nova studija genoma donosi određene uvide, posebno kada je riječ o ključnom trenutku – dolasku domaće mačke u Evropu iz sjeverne Afrike.

Domaće mačke pojavile su se u Evropi prije oko 2000 godina, u vrijeme ranog Rimskog Carstva, vjerovatno zahvaljujući pomorskoj trgovini, otkrili su naučnici. Neke od tih prvih mačaka možda su mornari doveli kako bi lovile miševe na brodovima koji su prevozili žito s plodnih egipatskih polja u luke koje su služile Rimu i drugim gradovima velikog Carstva, piše Faktor.ba.

Nalazi proturječe dugogodišnjem uvjerenju da je pripitomljavanje mačaka počelo u prapovijesti, možda prije 6000 do 7000 godina, kada su se poljoprivrednici s drevnog Bliskog istoka doselili u Evropu, donoseći i mačke.

– Istraživanje je pokazalo da se najraniji genomi domaćih mačaka u Evropi pojavljuju tek od rimskog carskog perioda, počevši od 1. stoljeća nove ere, – rekao je paleogenetičar Claudio Ottoni sa Univerziteta Tor Vergata u Rimu, glavni autor studije objavljene u časopisu Science, prenosi N1 Hrvatska.

Studija je koristila genetske podatke iz ostataka mačaka s 97 arheoloških lokaliteta širom Evrope i Bliskog istoka, kao i od današnjih mačaka.

Istraživači su analizirali 225 kostiju mačaka – domaćih i divljih – koje datiraju od prije oko 10.000 godina do 19. stoljeća, i generirali 70 drevnih genoma.

Naučnici su otkrili da ostaci mačaka s pretpovijesnih evropskih nalazišta pripadaju divljim, a ne ranim domaćim mačkama.

Prve životinje koje su ljudi pripitomili bili su psi, potomci drevne populacije vukova odvojene od današnjih vukova. Mačke su došle kasnije – domaća mačka potiče od afričke divlje mačke.

– Dolazak domaće mačke u Evropu važan je jer označava značajan trenutak u njihovom dugoročnom odnosu s ljudima. Mačke nisu samo još jedna vrsta koja stiže na novi kontinent – one su se duboko uklopile u ljudska društva, ekonomiju, pa čak i vjerovanja – rekao je paleogenetičar Marco De Martino, koautor studije sa Univerziteta Tor Vergata.

Dva vala dolazaka
Genomski podaci identifikovali su dva vala dolaska mačaka iz sjeverne Afrike u Evropu. Prije oko 2200 godina ljudi su donijeli divlje sjevernoafričke mačke na Sardiniju, a današnja populacija divljih mačaka na tom otoku potiče upravo od tih životinja.
Međutim, to nisu bile domaće mačke. Odvojeno širenje iz sjeverne Afrike oko dva stoljeća kasnije stvorilo je genetsku osnovu moderne evropske domaće mačke.

Nalazi sugeriraju da nije postojalo jedno središnje mjesto pripitomljavanja, već da je više regija i kultura u sjevernoj Africi imalo ulogu, kaže zooarheologinja i koautorica studije Bea De Cupere iz Kraljevskog belgijskog instituta za prirodne nauke.

– Vrijeme tih genetskih valova poklapa se s periodima snažnog intenziviranja trgovine na Mediteranu. Mačke su vjerovatno putovale kao efikasni lovci na miševe na brodovima koji su prevozili žito, ali moguće je i da su imale vjersko i simboličko značenje – navela je De Cupere.

U starom Egiptu, na primjer, mačke su bile izuzetno važne: njihov panteon uključivao je mačja božanstva, a kraljevske porodice često su ih držale kao ljubimce, ponekad ih i mumificirajući u raskošnim sarkofazima.

Drevna rimska vojska, sa svojim uporištima širom Evrope, imala je ključnu ulogu u širenju domaćih mačaka, što potvrđuju ostaci pronađeni na lokacijama rimskih vojnih logora.

Najranija domaća mačka u Evropi identificirana ovom studijom – genetski slična današnjim mačkama – potiče iz perioda između 50. godine prije nove ere i 80. godine nove ere, a pronađena je u austrijskom gradu Mauternu, gdje se nalazila rimska utvrda na Dunavu.

Ipak, studija ne otkriva vrijeme ni mjesto prvog pripitomljavanja mačaka.

– Pripitomljavanje mačaka je složen proces – rekao je Ottoni.

-Ono što sada možemo utvrditi jeste vrijeme njihovog dolaska u Evropu iz sjeverne Afrike. O tome šta se desilo prije toga i gdje – još uvijek znamo vrlo malo – zaključio je.

(Mostarski.ba)