Narodni front i ‘Ćorava kutija’: Kako su prošli prvi izbori u komunističkoj Jugoslaviji?
Izbori za jugoslavensku Ustavotvornu skupštinu obavljeni su 11. novembra 1945. godine. Prema zakonu, koji je prethodno usvojila Privremena narodna skupština, Ustavotvorna skupština bila je dvodomna i sastojala se od Savezne skupštine i Skupštine naroda. Takvo rješenje odgovaralo je federalnom ustrojstvu države.
Izborni zakon omogućavao je aktivno i pasivno biračko pravo kao opće i jednako pravo glasa svim građanima Jugoslavije s navršenih osamnaest godina života, bez obzira na spol, rasu, vjeroispovijest, obrazovanje i mjesto stanovanja. Međutim, široko postavljeno izborno pravo bilo je ograničeno Zakonom o biračkim spiskovima kojim su brisani svi oni koji su se kompromitirali u odnosu na narodnooslobodilačku borbu i njene principe organiziranja revolucionarnog tipa vlasti.
Na izborima su se pojavile dvije liste. Prva je bila Lista Narodnog fronta Jugoslavije, a druga je bila opoziciona lista bez formalnog naziva (u narodu nazvana “ćorava kutija”). Na izborima za Saveznu skupštinu Lista Narodnog fronta dobila je 6.725.047 glasova ili 90,48 % birača, a kutija bez liste 707.422 ili 9,52 %.
Sličan omjer bio je i kod izbora za Skupštinu naroda, gdje je za Listu Narodnog fronta glasalo 6.574.975 ili 88,69 % birača, dok je kutija bez liste dobila 838.239 ili 11,31 % glasova.
Od tog vremena uvedena je jednostranačka komunistička vladavina koja je na vlasti ostala do prvih višestranačkih izbora 1990. godine.
Oba doma Ustavotvorne skupštine sastala su se 29. novembra 1945. godine, tačno na drugu godišnjicu Drugog zasjedanja AVNOJ-a. Na toj svojoj prvoj sjednici Ustavotvorna skupština donijela je svoj prvi akt, pod nazivom Deklaracija o proglašenju Federativne Narodne Republike Jugoslavije.
Nakon kratkog historijskog uvoda i podsjećanja na Narodno-oslobodilačku borbu i njene tekovine, u Deklaraciji se zaključuje da je saglasno slobodno izraženoj volji svih naroda Jugoslavije, Ustavotvorna skupština na zajedničkoj sjednici obaju domova “riješila i rješava u ime naroda i na osnovu zakonskih odluka” da se Demokratska Federativna Jugoslavija proglašava narodnom republikom, pod imenom Federativna Narodna Republika Jugoslavija.
Na kraju se konstatira da se “ovom odlukom konačno u ime svih naroda Jugoslavije ukida monarhija u Jugoslaviji, a Petar II Karađorđević, s cijelom dinastijom Karađorđevića, lišava svih prava koja su njemu i dinastiji Karađorđevića pripadala”.
Narodna skupština Bosne i Hercegovine, koja je proizašla iz ZAVNOBiH-a, obavljala je zadatke učvršćivanja nove narodne vlasti, obnove zemlje i pripremanja uslova za izbor i saziv Ustavotvorne skupštine koja je, u skladu sa zakonodavstvom nove Jugoslavije, trebalo da donese novi ustav Bosne i Hercegovine. Poslanici za jednodomnu Ustavotvornu skupštinu birani su prema odredbama Zakona o izboru narodnih poslanika za Ustavotvornu skupštinu Narodne Republike Bosne i Hercegovine. Organizacija izbora bila je povjerena Zemaljskoj izbornoj komisiji Bosne i Hercegovine, a izbori su održani 13. oktobra 1946. godine.
Na osnovu broja bosanskohercegovačkog stanovništva, prema popisu iz 1931. godine, Zemaljska izborna komisija utvrdila je da se na svakih 15.000 stanovnika bira po jedan poslanik, prema tadašnjoj administrativno-teritorijalnoj podjeli na sedam okruga i posebno za grad Sarajevo. Na izborima se moglo glasati samo za jednu listu Narodnog fronta, mada je i ovdje postojala “ćorava kutija”, koja nije imala istaknutu listu. Glasalo je 82,21% upisanih birača, a apstiniralo 17,79 %. Savezni i federalni zakoni o biračkim spiskovima i ovdje su naznačili određene kategorije stanovništva koje su brisane iz biračkih spiskova.
Ustavotvorna skupština Bosne i Hercegovine sazvana je za 11. novembar 1946. godine. Među prvim poslovima koje je uradila bilo je potvrđivanje svih akata koje su donijeli ZAVNOBiH i njegovo Predsjedništvo i Narodna skupština Bosne i Hercegovine i njeno Predsjedništvo.
Ustavotvorna skupština usvojila je 31. decembra 1946. godine i svečano proglasila Ustav Narodne Republike Bosne i Hercegovine, a nakon toga nastavila raditi pod imenom Narodna skupština Narodne Republike Bosne i Hercegovine. Tim činom zaokružena je izgradnja svih institucija potrebnih za funkcioniranje jedne od šest federalnih jedinica u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji.
U četverogodišnjem mandatu Narodna skupština Narodne Republike Bosne i Hercegovine održala je osam redovnih i četiri vanredna zasjedanja.
U periodu administrativnog socijalizma do 1950. godine uspostavljen je politički sistem, započeta obnova zemlje, usvojen prvi petogodišnji plan, odgovoreno je na sovjetski hegemonizam i čvrsto kontroliran ukupan društveni život. U tim burnim političkim događajima predsjednik Prezidija Narodne skupštine Bosne i Hercegovine, od novembra 1946. do septembra 1948., bio je Đuro Pucar, a u narednom periodu, do decembra 1953. godine, tu funkciju obavljao je Vlado Šegrt.
(Izvori: Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka i monografija Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine)
