Upoznajmo BiH/Općina Jezero

Geografski položaj

Opština Jezero nalazi se u jugozapadnom dijelu, Bosne i Hercegovine na Plivskom jezeru. Sjedište općine se nalazi u naseljenom mjestu Jezero. Graniči sa općinama Šipovo, Mrkonjić Grad i Jajce. Jezero je podjednako udaljeno od ova tri grada (oko 11 km od sva tri grada).

Teritorija je brdsko-planinska i kotlinska. Nadmorska visina se kreće u rasponu od 432 do 1267 metara.

Kroz centar opštine Jezero pravcem jug-sjever protiče rijeka Pliva bogata potočnom pastrmkom. Iznad naselja na istočnoj strani nalazi se dominantno brdo Otomalj (1.054 m.n.v.), a u podnožju dva manja jezera: Veliki i Mali Đol sa rječicom Draganovac.
Sa lijeve strane rijeke Plive ulijeva se rječica Perućica, sa zapadne rječica Jošavka. Na jugozapadu nalazi se vijenac planine Lisine sa vrhovima Skok 654 m.n.v., Sinjakovo 1.101 m.n.v.; a sjeverno Dubrave 736 m.n.v.
Općina Jezero sa svojim mnogobrojnim prirodnim bogatstvima, istorijom i geografskim položajem pruža izuzetno dobre uslove za razvoj turizma.

 

Istorija

Općina Jezero osnovana je u junu mjesecu 1996. godine, iako je istorija naselja mnogo duža.

Na ušću rijeke Plive u Plivsko jezero formirano je naselje u prahistoriji o čemu svjedoče ostaci gradine i tvrđave na brijegu Vagan ispod brda Otomalj. Prema predanju ilirska kraljica Teuta (231-228 p.n.e) prokopala je kanal tako da je tvrđava ostala na adi na kojoj se i danas nalazi veći dio naselja. U antici ovaj prostor naseljava ilirsko pleme Mezeji.
Na rimskoj putnoj karti svijeta Pojtingerovoj tabli (Tabula Peutingeriana) nalazi se ucrtana putna stanica Indenea.
Tragove rudarstva nalazimo u distriktu Majdan – Sinjakovo, rudnik bakra i željezne rude koji su eksploatisani od Rimljana do današnjih dana. Dolinom rijeke Plive prolazio je krak rimske putne ceste od Salone (Split) do Servitiuma (Gradiška) pravcem Kupres – Janj – Šipovo – Jezero na Plivi, prema Leusabi sadašnji Mrkonjić Grad.

U srednjevjekovnom bosanskom kraljevstvu ovaj prostor pripada župi Luka, zemlja Donji Kraji. Na lijevoj obali rijeke Plive, pod brijegom Vaganj/Vagan nalazilo se gradsko utvrđenje, a ispod naselje Jezero, u statusu grada pored kojeg je prolazio tkz. ,,solarski put“. Bosanska kraljica Katarina Kosača Kotromanić je u Jezeru podigla crkvu svetog Jurja (Đurđa).
Padom bosanskog kraljevstva 1463. naselje Jezerski grad ulazi u sastav Jajačke banovine.  Pod gradom se nalazio franjevački samostan 1492. koji je porušen od Osmanlija nakon pada 1528.

Naselje sa tvrđavom na adi prvi put se spominje 1660. pod nazivom Gölhissar (Đol-Hisar – Jezerski grad, Jezerski dvorac, Ružin grad, Dvorac ruža). Tvrđava će biti napuštena prije 1833. i o njoj ne postoje sačuvani tragovi osim putopisa iz 17 i 19. vijeka.

Od 1528-1580. Jezero ulazi u sastav Kliškog sandžaka. Razvija se u naselje trgovačkog tipa kao mjesto odmora na putu prema Panoniji o čemi svjedoči prvi zabilježeno han za smještaj i odmor putnika iz 1644. Od 1667. do druge polovine 19. vijeka naselje ima status sudske vlasti. Pripadalo je ključkoj kapetaniji od 18. vijeka.

Jezero se prvi put spominje u putopisu Evlije Čelebije 1660. i u putopisima 19. i 20. vijeka kao omiljeno izletničko mjesto putnika toga vremena koji ga porede sa Kašmirom i Venecijom.
Na topografskim kartama od XV do XIX vijeka naselje je upisano pod imenom Lestro, Iesero, Lesero, Lessero, Iessere.

U putopisu Ivana K. Sakcinskog 1850. piše da se naselje zove grad ,,Bielo Jezero“, a mjesto ,,bosanskom Veneciom“.
Jezero se spominje 1878. kao mjesto otpora austrijskoj okupaciji za čije će uprave biti politička ispostava u statusu seoske općine, pripadajući kotaru Jajce, travničkom okrugu.

Veći značaj dobija izgradnjom pruge uskog kolosijeka Ota Štajnbasa 1913. kao tranzitna i pretovarna stanica. Ova pruga će odigrati ključnu ulogu u II svjetskom ratu. Ukinuta je 1970. kao nerentabilna pruga uskog kolosijeka.

Za vrijeme Kraljevine Jugoslavije Jezero je u sastavu Vrbaske banovine, travnički okrug, srez Jajce, seoska opština Jezero-Prisoje.
U periodu poslije II svjetskog rata Jezero je mjesna zajednica opštine Jajce.

Znamenitosti Jezera

Sultan Bajazidova džamija

Jedna od dvije džamije u Evropi izgrađene na adi, riječnom otoku je Sultan Bajazidova ili Careva džamija u općini Jezero.
Ovu džamiju na riječnoj adi sagradio je 1512. godine Sultan Bajazid II. Jezero je do pred Drugi svjetski rat imalo dvije džamije Sultan Bajazidovu i jednu u naselju Lonići. No, obje su srušene.

Nakon obnove džamije 1969. godine, svojoj svrsi služila je do 2. juna 1992 godine, kada je ponovo do temelja srušena.
Kamen temeljac postavljen je 19. juna 2004. godine i do novembra džamija je napravljena.

 

Krater Jezero na planeti Mars

Krater na planeti Mars dobio je ime po opštini Jezero o čemu svjedoči pismo NASE koje je dodijeljeno opštini u septembru 2019, od strane Ambasadora SAD-a u Bosni i Hercegovini, Erika Nelsona.
U sklopu misije MARS 2020, koju provodi NASA, 30.07.2020. godine lansirana je raketa sa roverom „Upornost“ na Mars, što je propraćeno uživo prenosom ispred zgrade opštine Jezero. Rover će sletjeti na krater Jezero na Marsu, a cilj misije je prikupljanje uzoraka i dokaza o životu na pomenutom krateru.

 

Crkva Svetog velikomučenika Kneza Lazara

Pravoslavni hram Sv. velikomučenika kneza Lazara. Prvi hram u Jezeru izgrađen je za vrijeme austrijske vlasti od drveta dok je 1924. novi građen od kamena. Porušen od strane Nezavisne Države Hrvatske 1942. Obnovljen 1949. Hram je zapaljen 1995. Pripada arhijerejskom namjesništvu jajačko-mrkonjićkom, bihaćko-petrovačkoj eparhiji.

 

Iz putopisa Evlije Čelebije o Jezeru

Jezero i Carsku džamiju slikovito je opisao i poznati turski putopisac Evlija Čelebija, koji je prošao 1660. godine kroz ovo živopisno mjesto, a zapisao je između ostalog:

“Iz Jajca idući obalom rijeke Plive došli smo u grad Jezero. To je kadiluk i nahija u bosanskom ejaletu. Kako mu se tvrđava nalazi u jednom dubokom jezeru stanovnici Rumelije zovu ga Đol Hisar.

To je krasna kamena tvrđava četverouganog oblika, s poniskim zidovima u pomenutom jezeru, tako da je ni s jedne strane nije moguće zauzeti. Ima dvije male gvozdene kapije koje se otvaraju prema sjeveru, a prilazi im se preko visećeg mosta na čekrk.
Njeni čuvari izvlače most čekrkom svaku noć gore i prislanjaju ga uz kapiju. Tako grad ostaje na ostrvu između dva kraka rijeke Plive. U tvrđavi su tijesne kuće bez dvorišta neke su pokrivene ćeremitom, a neke šindrom. U samom gradu ima Careva džamija, a na mostu lijep čardak.

Ovaj čardak je pravo odmaralište. Ima u svemu 600 majstorski sagrađenih kuća prizemnih i na sprat koje su okružene baščama. Pored spomenute Carske džamije ima još osam mesdžida, više malih hanova, te 40-50 podesnih malehnih dućana. Na glasu su im raznovrsne ribe i grožđe”.

 

Privreda

Zahvaljujući prirodnim okolnostima poljoprivredna koncepcija općine usmjerena je na stočarsku prizvodnju tj. govedarsku i ovčarsku, orijentisanu na proizvodnju mesa i mlijeka. Nije zanemarljiv broj poljoprivrednih proizvođača koji se bave proizvodnjom i prodajom svježeg mlijeka.

Što se tiče uzgoja ovaca manje je zastupljena u odnosu na govedarstvo, ali ima nekoliko poljoprivrednika koji gaje stada od 20 do 200 ovaca. Pečena jagnjetina sa  planinskog prostora poznata je od davnina.

Općina Jezero ima značajan vodopotencijal (rijeke Plive, Jošavke i Perućičke rijeke, Đol u Ljoljićima). Ovi potencijali mogu se koristiti za razvoj turizma i Hidro potencijala, ekologije i očuvanje ekološki zdrave sredine.

(Mostarski.ba, opština Jezero, Dnevni avaz)