Categories: Iz historije|Published On: 22/8/2021|

Upoznajmo BiH/Općina Srebrenica

Općina Srebrenica smještena je u sjevero-istočnom dijelu Bosne i Hercegovine, unutar velikog zavoja srednjeg toka rijeke Drine, gdje prirodna bogatstva i ljepote čine najveći dio srebreničke turističke ponude. Sudeći prema rimskoj geografskoj karti iz tog doba širi prostor oko Srebrenice se nazivao Argentarija-srebrenišće, iz čega je ustvari i nastalo ime današnjeg grada Srebrenica.

Zbog prijatnog, šumovitog ambijenta crnogorične i bjelogorične šume koja se neposredno spušta do samih gradskih ulica i parkova, izvorišta mnogobrojnih ljekovitih voda, povoljne ruže vjetrova, Srebrenica već odavno nosi epitet ekološki čiste sredine i vazdušne banje.

Neprikosnoveni pejzaži, divlje životinje, pančićeva omorika i drugi rijetki primjeri iz biljnog i životinjskog svijeta mogu se zabilježiti i okom kamere tokom plovidbe jezerom Perućac, između Bajine Bašte i Višegrada, u dužini od 40 km. Rijeka Drina poznata je kao kolijevka splavarenja, a okolni brdsko-planinski dio Srebrenice kao predio sa brojnim vidikovcima i među najatraktivnijim lovištima.

Historija

Prostor koji danas gravitira Srebrenici ima izuzetno zanimlјivu historiju i bogatu kulturno-historijsku baštinu. Prvi put Srebrenica se spominje u Dubrovačkim izvorima 1352. godine. Naselјavana još u prahistoriji, bila je viševjekovno boravište Ilira. Eksploatacija olova i srebra sa područja Srebrenice koju su započeli Iliri, bila je glavni razlog za dolazak Rimlјana u Srebrenicu, što je u velikoj mjeri usmjerilo dalјi tok historijskih dešavanja na ovom prostoru.

Početak eksplotacije rude u Rudniku Sase pominje se u III vijeku nove ere. Nazvana “Domavija”, puni procvat doživlјava u III vijeku za vrijeme vladavine cara Septimija Severa (222-235. g.) kada broji oko 30.000 stanovnika, te predstavlјa jedno od najvećih naselјa u Europi.

Dolaskom slavenskih plemena početkom VI vijeka i raspadom rimskog carstva, “Domavija” gubi na značaju.

Za odbranu rudnog blaga podignuta su četiri utvrđenja sa kamenim kulama i visokim zidovima.

Jezero Perućac
Perućačko jezero je vještačko jezero nastalo pregrađivanjem toka rijeke Drine, za potrebe hidroelektrane „Bajina Bašta“. Površine je oko 12,4 km², zapremine 340.000 000 m³ vode, a duboko je do 60 metara. Dužina jezera iznosi oko 54 km, najmanja širina od 150 metara, a najveća širina oko 1000 metara. Nalazi se na 290 metara nadmorske visine.

Najduži, odnosno kanjonski dio jezera okružuje izrazito strma obala oivičena strmim kamenim liticama i kamenim blokovima koji vertikalno poniru u vodu. Jezero se nalazi u prirodnom zavoju kanjona rijeke Drine između Bajine Bašte i Višegrada, i obavija planinu Taru na kojoj se nalazi Nacionalni park Tara.

Sezona kupanja traje dva meseca ( juli i avgust ). Plaža u Perućcu ima pontone sa bazenima za djecu. Bovama je ograđen prostor za kupanje, stalno su prisutni spasioci na obali i spasilački čamac na vodi. Tu su i tuševi, tobogani, skakaonice, mogućnost iznajmljivanja sandolina, pedolina, čamaca, predivan restoran. Veliko uživanje pruža vožnja brodom po jezeru. Nekada su bila dva broda u Perućcu sa po 60 mjesta, koja su saobraćala kanjonom Drine od Višegrada do Perućca. Danas je ponovo aktuelna vožnja brodom u turističkim čamcima koja je pravi doživljaj.

Guber-voda

Bosna i Hercegovina zemlja je koja raspolaže velikim prirodnim bogatstvima. Naša je zemlja bogata velikim brojem izvora mineralnih i termalnih voda koji se od antike do danas koriste u svrhu liječenja. Među najljekovitijim je sigurno i 48 izvora guber‑vode u Srebrenici.

Srebrenički mineralni izvori bili su poznati još prije dva milenija, a o tome svjedoče i napisi iz 220. godine, na ostacima velikog rimskog kupatila na Gradini (Sase) pored Srebrenice.

Jedno od najboljih željezno-arsenskih prirodnih vrela našeg kontinenta

Putopisac Evlija Čelebija u svom je putopisu iz 17. stoljeća opisao srebreničke vode. U putopisu stoji:

“Sredinom ove varoši teče mala voda koja se ulijeva u Drinu. Ona je bijela, a zove se ‘sreb(rna) voda’. Ali to je neka prokleta voda. Izvire iz rudnika srebra. Stanovnici ove varoši, pijući tu vodu, većinom dobiju na vratu gušu. Ova se guša zove ‘gusska’ (guša). Ona izaziva razne bolesti i unakažava muškarce i žene.”

Dr. Hans Duller prvi je skrenuo pažnju na ljekovitost srebreničkih voda početkom 19. stoljeća. Naziv guber-voda nastao je nakon što je utvrđeno da ovi mineralni izvori poseban uspjeh postižu u liječenju kožnih bolesti, posebno gube, čija je epidemija bila na većem području Austro-Ugarske monarhije. Osim toga, bolesnici su se nakon više tretmana osjećali raspoloženije, a nestajale su mnoge kvrge, otoci, infiltrati, te druge promjene na koži. Postoji čak 48 izvorišta ljekovite vode, a njih je 16 i naučno ispitano, te postoje dokazi o njihovim ljekovitim svojstvima. Neki od tih izvora dobili su i narodno ime, kao što je voda Ljepotica, voda za liječenje kožnih bolesti, Mali guber, Očna voda i Crni (Veliki) guber. Ipak, jedan od njih stekao je svjetsku slavu, a to je Crni guber.

Na Crnom guberu vršene su brojne analize. Prva detaljna analiza vode Crnog gubera izvršena je 1894. godine, i tada je proglašen za jedno od najboljih željezno-arsenskih prirodnih vrela našeg kontinenta. Čak je smatrana boljom i od čuvene Leviko-vode.

Od 1887. godine, u vrijeme austrougarske uprave, mineralna voda Crnog gubera flaširana je i prodavana širom Evrope, ali i u Africi i Americi. Tokom 1898. godine na svjetsko tržište izvezeno je 200.000, a rekordnih 236.544 boca guber-vode izvezla je kompanija “Matoni” iz Beča 1901. godine.

Godine 1951. zvanično je otvoreno Lječilište “Guber”, a prvi ljekar bio je dr. Ante Marić, koji u lječilištu radi sve do marta 1961. godine. Crni guber, od tada poznatih 450 mineralnih voda, jedini je našao mjesto i u farmakopeji. Guber‑voda s vrela Crni guber 1956. godine proglašena je lijekom u korekciji hipokromne anemije, i to je objavljeno u farmakopeji (zvanični spisak uputstava izdat od strane sanitetskih državnih organa kojih se moraju pridržavati apotekari pri pravljenju, ispitivanju i skladištenju lijekova i pomoćnih ljekovitih sredstava) kao rezultat jednomjesečnog proučavanja 50 eminentnih stručnjaka iz različitih oblasti medicine u tadašnjoj Jugoslaviji. Od tada se guber‑voda prodavala u apotekama flaširana u plastične bočice od 400 mililitara. Flaširanje vode vršila je kompanija “Bosnalijek”. Banja je radila tokom cijele godine, ali je najveća posjećenost bila ljeti. Kao rezultat međusobne saradnje prof. dr. Bulića iz Beograda i prof. dr. Zimonjića iz Sarajeva, u Srebrenici je 1961. godine otvoren stacionar s 50 postelja u banji pod nadzorom sarajevske klinike. Osamdesetih i devedesetih godina prošlog stoljeća, do pred sami rat, banja “Guber” bilježila je i do 90.000 noćenja i godišnji prihod od oko tri miliona dolara, piše STAV.

Tvrđava Srebrenica

Tvrđava u Srebrenici je utvrđenje nastalo u srednjem vijeku na jednoj lokaciji i topničko utvrđenje nastalo u osmanlijskom dobu na susjednoj lokaciji, uz današnju Srebrenicu, Bosna i Hercegovina. Topničko utvrđenje proglašeno je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Pored bogatog prirodnog, općina Srebrenica može se pohvaliti i vrijednim kulturno-historijskim blagom, u koje se ubraja i pet srednjovjekovnih gradova – Stari grad iznad same Srebrenice te Klotjevac, Đurđevac, Kličevac i Šubin.
Kako navodi historičar Senad Đozić, kustos Muzeja u Srebrenici, Stari grad iznad Srebrenice jedna je od najočuvanijih i najbolje lociranih utvrda u ovoj općini. Na planinskoj kosi koja se s istočne strane stepenasto spušta prema glavnini naselja, s odvojenim terasama, nalaze se ostaci dvije tvrđave.

Gornji ili Stari grad sav je u ruševinama, a raspoznaju se još glavne kule i nekoliko manjih građevina.

Stari grad Srebrenica proglašen je 2006. godine nacionalnim spomenikom prve kategorije.

Genocid u Srebrenici

Genocid u Srebrenici počinjen je između 13. i 19. jula 1995. godine.

U genocidu u Srebrenici 11. jula 1995. godine snage Vojske Republike Srpske (VRS) i paravojnih snaga iz Srbije ubile su više od 8.000 Bošnjaka.

Više od 8.000 većinom bošnjačkih muškaraca i dječaka ubijeno je u genocidu u Srebrenici u julu 1995. godine. Protjerano je više od 40.000 osoba među kojima se mnogi nikada nisu vratili u prijeratne domove.

Do danas, u mezarju Memorijalnog centra Srebrenica – Potočari ukopane su 6.652 žrtve genocida, a 2021. godine na 26. godišnjicu genocida u UN-ovoj zaštićenoj zoni Srebrenica, sahranjeni su posmrtni ostaci još 19 identifikovanih žrtava, objavila je ranije Anadolija.

Na drugim lokacijama u Bosni i Hercegovini, prema željama porodica, ukopano je 237 žrtava. Prema podacima Instituta za traženje nestalih BiH, još uvijek se traga za oko 1.200 žrtava genocida.

Posljednja presuda za genocid u Srebrenici pred Međunarodnim rezidualnim mehanizmom za krivične sudove (MMKS) u Hagu, Holandija, donesena j protiv Ratka Mladića, vođe vojske bosanskih Srba tokom rata 1992-1995. godine. To je peta doživotna kazna zatvora izrečena pred međunarodnim sudom za genocid u Srebrenici.

MMKS je 8. juna potvrdio presudu kojom je na kaznu doživotnog zatvora osuđen Ratko Mladić, bivši komandant Vojske Republike Srpske (VRS), za genocid u Srebrenici, progon Bošnjaka i Hrvata iz općina u BiH, teroriziranje civila za vrijeme opsade Sarajeva i držanje pripadnika UNPROFOR-a kao talaca.

Sud u Hagu je martu 2019. godine pravomoćno na doživotni zatvor osudio Radovana Karadžića, bivšeg predsjednika Republike Srpske, za genocid i druge zločine počinjene u Bosni i Hercegovini u periodu rata 1992.-1995.

Na doživotne kazne zatvora za genocid u Srebrenici osuđeni su također Ljubiša Beara, bivši načelnik za sigurnost glavnog štaba VRS-a, Zdravko Tolimir, bivši pomoćnik komandanta za obavještajno-sigurnosne poslove GŠ VRS-a, i Vujadin Popović, načelnik sigurnosti Drinskog korpusa VRS-a.

Prvu presudu u kojoj su zločini u Srebrenici okarakterisani kao genocid Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) donio je 2001. godine u predmetu protiv bivšeg generala VRS-a Radislava Krstića. On je prvostepeno osuđen na 46 godina zatvora, a u drugostepenom postupku kazna je smanjena na 35 godina i preinačena u “učestvovanje i pomaganje u genocidu”.

Pred međunarodnim sudovima i sudovima u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji osuđeno je više od 50 osoba i izrečeno više od 700 godina zatvora za zločine u počinjene u Srebrenici.

Na web stranici Memorijalnog centra (MC) Srebrenica – “Genocid u Srebrenici kroz presude krivičnih sudova” navodi se da od 20 presuda MKSJ-a za zločine počinjene u Srebrenici, sedam uključuje i presude za genocid.

Sud Bosne i Hercegovine je donio 25 presuda za zločine počinjene u Srebrenici. Od tog broja, 13 presuda odnosi se na zločin genocida, navodi se, piše Agencija Anadolija.