Upoznajmo BiH/Općina Živinice

Općina Živinice nalazi se u sjeveroistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, u sastavu Tuzlanske regije. Nastala je u prostranom Sprečkom polju, ispod planine Konjuh. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine općina je imala 54.000 stanovnika, a sam grad oko 10.500 stanovnika. Grad je udaljen od Tuzle oko 17 km.

Područje općine Živinice zahvata 281 km² i nalazi se na različitim nadmorskim visinama. Niži dijelovi općine nalaze se u dolinama rijeka Oskove, Gostelje i Spreče, a ostale prostore obuhvataju planine Konjuh i Javornik.

Graniči sa sljedećim općinama: na sjeveru sa Tuzlom, na sjeverozapadu sa Lukavcem, na jugozapadu sa Banovićima, na jugu sa Kladnjem, na jugoistoku sa Šekovićima i na istoku sa Kalesijom.

Porijeklo naziva Živinice i vrijeme nastanka ovog naselja nije još pouzdano utvrđeno. Postoje tri verzije. Prva je po Vladislavu Skariću koji je pretpostavio da se one nalaze u župi Soli i da su starina Radovana Živinčića. Druga verzija je po Ademu Handžiću koji smatra da se Živinice do dolaska Osmanlija uopće nisu nazivale tako, nego Tatarice, i da su se nalazile u nahiji Derametin (Dramešin – Banovići).

Treća verzija je po Muhamedu Hadžijahiću koji je, na osnovu osmanskog dokumenta iz 1764. godine u kome se spominju Živinice, ili Uskopči (vjerovatno Oskovci), zaključio da su se nalazile u nahiji Tuzla. Ono što se pouzdano može zaključiti na osnovu historijskih činjenica je da sadašnji naziv Živinice nije stariji od XVIII vijeka.

U sedmom vijeku na području grada Živinica se trajno nastanjuju slavenska plemena. Srednjovjekovna teritorija Živinica bila je u sastavu Bosanske države, oblasti Gostilj, Dramešin i Soli kao samostalnih političkih jedinica koje su do dolaska Osmanlija u Bosnu izgubile te atribute. Naselje Živinice kao urbana lokacija nastala je vjerovatno u 18. vijeku. Postojanje prvih srednjovjekovnih utvrđenja “Gradina” u Nevrenči, “Grad Jasičak” iznad Bašigovaca, “Džebarska gradina”, “Grad-Čaršija” iznad Gornje Višće i mnogi stećci, ukazuju na činjenicu da su okolna naselja znatno starijeg nastanka. Prvi zapisi o stećcima datiraju iz prve polovine 16. vijeka. Južni i istočni dijelovi živiničke teritorije naročito su bogati nekropolama i stećcima. Registrirano je oko 25 nekropola i desetak stećaka samaca. Danas je sačuvano oko 250 stećaka na raznim lokalitetima, posebnu pažnju predstavlja stećak “Vrpolje” u Đurđeviku, koji je ujedno i jedini stećak sa pisanim tekstom.

U periodu SFR Jugoslavije je postojalo naselje Živinice Tvornica koje je preimenovano u Živinice.

Godine 1981. su naselju Živinicama pridružene Donje Živinice (bivše Živinice Hrvatske). Živinice su do 1985. nosile ime Živinice, a onda im je ime promijenjeno u Živinice Grad. Iste je godine izdvojen dio naselja koji je s naseljem Baricama spojen u novo naselje Živinice Donje.

Nacionalni spomenici kulture

Na listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine za grad Živinice se nalaze sljedeći spomenici:

“Drvena džamija u selu Priluk” (prirodno-graditeljska cjelina),
“Nekropola sa stećcima na lokalitetu Jasik u Gračanici” (historijsko područje).

Drvena džamija u selu Priluk

Drvena džamija u Priluku, nalazi se u općini Živinice, Bosna i Hercegovina. Naselje Priluk se nalazi u zapadnom dijelu općine Živinice. Okružena je šumom hrasta lužnjaka, koji je kao prirodno naslijeđe, zaštićen u kompleksu džamije. Ima ih ukupno 145, a stari su više od stotinu godina.

Džamija je jedna od 4 preostale drvene džamije u Bosni i Hercegovini. U natpisu koji se nalazi u džamiji urezan na zidu od mihraba, na petoj talpi odozdo navode se kao graditelji šejh Hasan i šejh Mustafa. Ova dva šejha kroz arhivske dokumente i istraživanja identifikovani su kao tuzlanski kapetan Hasan i vojni efendija Mustafa iz tuzlanske tvrđave. Obje ove ličnosti unutar sufijske tradicije zauzimaju važno mjesto. Džamija je sagrađena 1735. godine na posjedu koji je imao status Carskog hasa, a kojim su kao upravnici (emini) upravljali tuzlanski kapetani Tuzlići, čiji je rodonačelnik bio prilučki vakif šejh Hasan, a čije je svjetovno ime bilo Derviš Hadži Hasan-beg Osmanpašić. Šejh Hasan je bio sin čuvenog velikog vezira Topal Osman-paše, koji je, u svojstvu seraskera, poginuo u Osmansko-perzijskom ratu 1733. godine. Poslije njegove pogibije, sin Hasan je na posjedu kojim je upravljao sagradio drvenu džamiju. Bio je rodonačelnik Tuzlića, koji su davali kapetane u Tuzlanskoj kapetaniji od osnivanja ove kapetanije (oko 1730. godine), pa do njenog ukidanja oko 1835. godine.

Sve do 1998. godine u staroj džamiji obavljalo se pet dnevnih namaza, da bi već iduće godine mještani Priluka svečano otvorili novu džamiju dimenzija 14×18 m. Zidana je od cigle, pokrivena je bakrenim limom, visina munare je 48 m. U staroj džamiji još uvijek svakog petka mnogi vjernici prije džume-namaza klanjaju nafile, dobrovoljne namaze.

Historijat Priluka oslikava i sam harem koji se nalazi u dvorištu džamije. Nišani i natpisi na njima potiču iz XV vijeka, a ima nišana koji po svom obliku i natpisu ukazuju na to da bi mogli biti i stariji.
Osim natpisa na nišanima su uklesani i detalji oružja, šejhovski turbana, derviške torbice, čatal turbani, buzdovani, kubure, mačevi, jatagani, sablje, zatim detalji raznih misterioznih predmeta, što sve zajedno govori o bogatom duhovnom i idejnom životu u prošlosti u ovom podneblju.

Drvena džamija u selu Priluk proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Nekropola stećaka Jasik

Nekropola stećaka Jasik nalazi se u naselju Gračanica, grad Živinice, Bosna i Hercegovina. Nekropola sa 31 stećkom je i nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.
Naselje Gračanica se nalazi u jugoistočnom dijelu općine Živinice, od čijeg centra je udaljeno oko 12 km. U centralnom dijelu naselja, na manjem uzvišenju s desne strane puta na njivi Jasik, nalazi se nekropola sa stećcima.

Na lokalitetu Jasik je evidentiran 31 stećak; 6 ploča, 2 sanduka, 20 sljemenjaka i 3 stuba. Ukrašeno je 8 stećaka, čiji su ukrasni motivi; krug, uzdužna traka, rozeta (3 primjerka), dvostruka spirala (2 primjerka), polumjesec (5 primjeraka), krst i stilizovan krst, motiv koji simbolizuje krovnu konstrukciju kuće i motiv pravougaonika (2 primjerka). Ukrasi su rađeni tehnikom reljefnog ispupčenja (visoki i plitki) i udubljenja i urezivanja.

(Mostarski.ba, Općina Živinice, bastina.ba)