Upoznajmo BiH/Općina Prnjavor

Geografski položaj

Prnjavor je naseljeno mjesto i centar istoimene općine u Bosni i Hercegovini.
Površina općine je oko 629,95 km2, a sam grad Prnjavor se prostire na površini od oko 5,5 kvadratnih kilometara. U blizini grada Prnjavora se nalazi banja Kulaši, poznata po svom ljekovitom, prirodnom vrelu mineralne vode. Prema posljednjem zvaničnom popisu, općina Prnjavor je imala 47.055 stanovnika, a prema procjenama trenutno ima oko 45 hiljada stanovnika.

Općina Prnjavor obuhvata plodne doline rijeka Ukrine, Vijake i Lišnje, između planina Motajice na sjeveru i Ljubića na jugu, sa prosječnom nadmorskom visinom od oko 250 metara. Po svom geografskom položaju, koji karakteriše obod Panonske nizije, prostor općine Prnjavor ima odlike umjereno-kontinentalne klime. Regionalno posmatrano pripada prostoru banjalučke regije i graniči sa sljedećim općinama: Derventa, Doboj, Laktaši, Srbac, Teslić i Čelinac. U makroregionalnom smislu nalazi se na pravcima velikih saobraćajnih tokova od sjevera ka jugu, iz kontinentalne Evrope prema Jadranskom moru.

Historija

Područje općine Prnjavor bilo je naseljeno još u prahistorijsko doba, o čemu svjedoče arheološka nalazišta na nekoliko lokaliteta. Najznačajniji tragovi prahistorijske civilizacije pronađeni su na brežuljku Luščić u neposrednoj blizini Banje Kulaši, gdje su locirani ostaci naselja iz vremena paleolita i jedno je od najvažnijih lokaliteta iz perioda starijeg kamenog doba u Sjevernoj Bosni, dok su u selima Popovići i Štrpci pronađeni artefakti koji ukazuju na prisustvo savremenog čovjeka. Osim iz prahistorijskog perioda, na prostoru općine Prnjavor ima i lokaliteta koji pripadaju periodu rimske vladavine i periodu srednjeg vijeka.

Smatra se da je Prnjavor nastao u XVI vijeku, iako prvi pisani trag o naselju Prnjavor potiče tek s kraja XVII vijeka, a nalazi se u jednom austrijskom vojničkom izvještaju nepoznatog autora iz vremena 1688 – 1699. godine. U njemu je zabilježeno da se na području između Vrbasa i Ukrine nalaze, između ostalih, i dva manja naselja: Prnjavor (Bernjavor) i Lišnja (Lessnia), mala trgovišta, svako po 80 – ak kuća. Pomen Prnjavora nalazimo takođe u jednom spisu iz 1725. godine, a postoji nešto detaljniji opis Prnjavora iz 1780. godine. U XIX vijeku pomeni Prnjavora u pisanim izvorima su mnogo češći.

Poseban napredak mjesto doživljava u drugoj polovini XIX vijeka razvijanjem trgovine i trgovačkih porodica, koje su Prnjavor u većoj mjeri povezale sa drugim sredinama u Bosni i Hercegovini, pa i šire.

Završetkom Prvog svjetskog rata, kotar Prnjavor ulazi u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno kasnije, novim državnim teritorijalnim preuređenjem iz 1929. godine, postaje dio Vrbaske banovine i Kraljevine Jugoslavije. Ovaj period karakteriše intenzivni privredni i urbani razvoj, a Prnjavor nakon agrarne reforme postaje središte sreza i administrativno, kulturno i obrazovno središte.

Nakon Drugog svjetskog rata, tačnije 1951. godine, kao dio SR BiH, odnosno SFRJ, na površini približno današnjoj, formira se opština Prnjavor, a grad Prnjavor dobija funkciju opštinskog administrativnog centra. U proteklih šezdesetak godina, na ovom području razvijaju se značajni privredni kapaciteti i infrastruktura, a općinski centar poprima odlike urbanog naselja, zahvaljujući kojima u funkcionalnom smislu djeluje na okolna naselja.

Nacionalni spomenici

Na listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine za općinu Prnjavor se nalaze sljedeći spomenici:

“Harem Gradske džamije”,
“Pravoslavna crkva brvnara u Palačkovcima”.

Gradska džamija

Gradska džamija u Prnjavoru nalazi se u centru Prnjavora.
Za džamiju u Prnjavoru nije poznato ko ju je podigao i kada. Prema nekim pisanim tragovima sazidana je 1800. godine. Oko 1850. godine džamija je prepravljena i pokrivena ciglom. Imala je srednje vitku osmougaonu drvenu munaru koja je “izlazila iz krova” i bila je sa pokrivenom galerijom i otvorima srednje veličine iznad drvene ograde šerefe.

Na mjestu stare džamije podignuta je nova 1962. godine. Nakon obnove 1962. godine uz džamiju je izgrađena nova betonska munara, a stari krovni pokrivač je zamijenjen novim crijepom.

Džamija je srušena, minirana i zapaljena 1992. godine. Obnovljena je 2004. godine.
Primjenjujući Kriterije za donošenje odluka o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, Komisija je donijela odluku da nacionalnim spomenikom proglasi harem džamije.

Uz džamiju postoji prostranije groblje, ali sa malim brojem nišana, većinom bez natpisa. Na jednom nišanu (nišan Herceglić Halila) sa turbanom, visine 70 cm isklesan je u sitnom neshi-pismu natpis o njegovom podizanju, koji datira iz 1878. godine. Sa jedne strane nišana Herceglića izvedeno je četiri puta u ukrasnom pismu ime Muhamed. Harem džamije je i danas aktivan. Nišan Herceglić Halila je srušen kada i džamija 1992. godine. Trenutno se vode aktivnosti na pronalaženju i vraćanju nišana na staro mjesto.

 

Pravoslavna crkva brvnara u Palačkovcima

Crkava brvnara u selu Palačkovci se po svojoj ljepoti i starosti posebno izdvaja. Posvećena je Svetim apostolima Petru i Pavlu. Nalazi se na oko pola puta između Prnjavora i Dervente. Prema narodnom predanju to je treća crkva brvnara sagrađena na ovome mjestu a današnja je obnovljena 1843. godine. Crkva je sagrađena od vrlo kvalitetnih hrastovih brvana dok su spojevi i preklopi urađeni vrlo precizno. Prilikom poslednje rekonstrukcije izvršene 1997–1998. godine otkriveni su stariji slikani slojevi velike vrijednosti, koji datiraju iz ranijeg perioda. Pored crkve se nalazi pravoslavno groblje. Nekoliko stotina metara od crkve brvnare izgrađena je zidana crkva.

Crkva ima pravougaonu osnovu, dimenzija 9,8 h 4,5 metara. Sljeme je visoko preko 7 metara. Ima ulaze sa zapadne i istočne strane. Nalazi se u dobrom stanju.

Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, iz 2005. godine, pravoslavna crkva brvnara u Palačkovcima zajedno sa pokretnim nasljeđem koje čine carske dveri, 26 ikona i antimins, proglašena je Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

 

 

Prirodne ljepote

Udaljena 14 kilometara od Prnjavora, na pravcu za Teslić, podno planine Ljubić nalazi se Banja Kulaši, kao lječilište poznato još iz doba Austrougarske. Vijekovna tradicija Banje Kulaši zasniva se na izvorima sa izuzetno ljekovitom i jedinstvenom visokoalkalnom sulfidno oligomineralnom hipotermalnom vodom od 27 do 28 stepeni Celzijusovih, koja je bakteriološki potpuno sterilna sa konstantnim kvalitetom i nevjerovatno visokom ph vrijednosti od 11,75. Prema sadašnjim saznanjima u Evropi pored ovog izvora, poznata su još samo dva izvora sa sličnim karakteristikama vode, a u svijetu dodatnih četiri, što vodu Banje Kulaši svrstava u svjetske raritete. Efikasnost i djelotvornost vode Banje Kulaši dokazana je u preko 90% slučajeva, koji su je koristili u propisanim vremenskim terapijama. Posebna efikasnost pokazala se kod liječenja psorijaze, neurodermitisa, ekcema, bolesti bubrega i mokraćnih puteva, bolesti organa za varenje, povišenog krvnog pritiska, holesterola i drugih.

Lovni turizam u općini Prnjavor ima dugu tradiciju, a naročito je popularan turistički lov na srndaća po čemu je lovište „Prnjavor“ najbogatije u ovom dijelu BiH.

Rijeka Ukrina protiče istočnim i južnim obodom općine Prnjavor. Po jednoj od priča dobila je ime po mađarskoj riječi “Ugrina” što znači dukat. Naime, Ukrina je u svom gornjem toku bakronosna, odnosno zlatnosna rijeka. U vrijeme Austrougarske, bilo je pokušaja eksploatacije ovih metala, te je tada po dukatu, mađarski “Ugrina” i dobila svoje ime. Ukrina nema klasičnog izvora, nego nastaje spajanjem riječica Bistrica i Lukavac. Tok rijeke Ukrine dug je 53 kilometra i 300 metara. Ukrina je bogata „bijelom ribom“ (bijelica, crvenperka, klen, babuška, plotica, deverika i druge), ali i tkz. „plemenitom“ vrstom ribe: šaran, som, smuđ i štuka. Rijeka Ukrina prolazi kroz ili granicama općina: Čelinac, Prnjavor, Doboj, Derventa i Brod, gdje se sedam kilometara uzvodno od ovog grada ulijeva u rijeku Savu.

Vještačko akumulaciono jezero Drenova udaljeno je desetak kilometara od centra grada, i nalazi se uz regionalni put Čelinac – Prnjavor. Jezero predstavlja jedno od najatraktivnijih mjesta za ribolov u regiji, poznato po kapitalnim ulovima soma i šarana. Na ovom jezeru koje je proglašeno posebnim ribolovnim revirom, ulovljeni su rekordni primjerci soma, teški 104 i 96 kilograma. Jezero je bogato i bijelom vrstom ribe, tako da se lovi i štuka, smuđ, klen, mrena i druge vrste. Na jezeru Drenova važe posebna pravila ponašanja i ribolova, budući da je jezero i vodozahvat prnjavorskog vodovoda. Ribolov na jezeru se odvija sa obale i svaki drugi vid lova je zabranjen. Takođe, nije dozvoljeno kupanje u jezeru i upotreba bilo kakvih čamaca.

 

Privreda

Općina Prnjavor je jedna od privredno razvijenijih općina u BiH. Zahvaljujući dobrom geografskom položaju, kvalitetnim lokacijama za investiranje, partnerskom i transparentnom odnosu sa investitorima. U 2018. godini, općina Prnjavor imala je ukupno 899 privrednih subjekata, koji su ostvarili dobit od 45,8 miliona KM.

Okosnicu razvoja općine čine mala i srednja preduzeća. Najveći broj preduzeća djeluje u oblasti metaloprerađivačke, prehrambene i proizvodnje kože i obuće, ali značajno je spomenuti i proizvodne kapacitete iz oblasti prerade drveta, proizvodnje namještaja i građevinskog materijala. Sa preduzetničkom tradicijom, geografskom pozicijom na 60 km udaljenosti od granice s EU i ključnih evropskih puteva na pravcu sjever-jug i istok-zapad, razvijenom poljoprivrednom proizvodnjom, prehrambenom i metaloprerađivačkom industrijom, općina Prnjavor predstavlja odličnu lokaciju za nove investicije. Privredni subjekti iz Prnjavora izvoze na 5 kontinenata, u 41 zemlju svijeta. Izvoz Prnjavora čini 10,1% ukupnog izvoza Banjalučke regije.

(Mostarski.ba, Općina Prnjavor, Malizalogaj, furaj.ba)