Categories: Iz historije|Published On: 3/10/2021|

Upoznajmo BiH/Općina Trnovo

Općina Trnovo se nalazi oko 30 km jugoistočno od Sarajeva. Na području Općine živi oko 1747 stanovnika u 56 naseljenih mjesta sela i zaseoka.

Nalazi se na nadmorskim visinama između 650 i 2 080 metara, a prosječna visina je 900 metara. Trnovo je locirano na planinskim obroncima Bjelašnice, Igmana, Visočice, Treskavice i Jahorine.

Općinu karakteriše kontinentalna klima, koja sa porastom nadmorske visine prelazi u oštru planinsku klimu alpskog tipa. Osnovne karakteristika su oštre zime (apsolutne minimalne temperature od 24°C do 34°C ispod nule) i kratka i topla ljeta.

Treskavica je planina u centralnoj Bosni i Hercegovini, južno od Sarajeva. Pripada lancu dinarskih planina. Podijeljena je na dvije cjeline. Sjeverni dio koga nazivamo Bosanska ili Trnovska Treskavica i južni dio pod nazivom Hercegovačka, Humska ili Kalinovačka. Naziv je dobila po svojoj sklonosti ka treskanju. Radi se o tome da tokom seizmičke sezone planina konstantno podrhtava. Planina Treskavica jedna je od najljepših planina u BiH. Krase je velike i guste šume crnogorice i bjelogorice, kao i brojni proplanci sa bujnom travom. Poseban ukras Treskavice su pet njenih prekrasnih glacijalnih jezera, koja predstavljaju najizrazitije tragove ledenog doba na ovoj planini. Jezera predstavljaju pravu prirodnu rijetkost i planinarsku atrakciju, a nalaze se iznad 1500 m nadmorske visine. Glacijalna jezera na Treskavici: Veliko, Bijelo, Crno, Platno i Malo jezero predstavljaju vrijedne ekosisteme sa specificnom florom i faunom.

Općina Trnovo obiluje izuzetno čistim izvorima pitke vode, te riječnim tokovima Željeznice, Crne Rijeke, Bijele Rijeke, Rakitnice, kao i tri planinska glacijalna jezera. Na teritoriji Trnovo je vododjelnica Jadranskog i Crnomorskog sliva.

Općina Trnovo ima potencijal da iz svojih vodnih resursa, snabdijeva više od milion stanovnika kvalitetnom pitkom vodom. Vode Željeznice, Crne i Bijele Rijeke teku prema Crnom moru, a Rakitnica se ulijeva u Neretvu čijim koritom otiče u Jadransko more. Na svom putu provlači se živopisnim kanjonom dužine 20 km čija netaknuta priroda predstavlja pravu turističku atrakciju za rijetke posjetioce. Njezine vode u slapovima se razbijaju o strme stijene pri čemu se rasprše u milione sitnih čestica koje lebde u zraku i doprinose stvaranju velike koncentracije ozona, te ovo područje predstavlja pravu vazdušnu banju.

Privreda

U odsustvu industrijskih kapaciteta osnovna privredna grana je poljoprivreda. Postoje prirodni uslovi za razvoj zemljoradnje i stočarstva, zatim za razvoj pčelarstva. Dakle, postoje svi preduslovi za proizvodnju “zdrave hrane”, jer nema industrijskih kapaciteta koji bi zagađivali okolinu. Posebno treba istaći vodni potencijal trnovskog područja kojeg čine vode Željeznice i Rakitnice, zatim Crne i Bijele rijeke, te više jezera na Treskavici od kojih su najveća Veliko i Crno jezero.

Čistoća i kvalitet ovih voda pogodni su za uzgoj pastrmke, a dužinom cijelog riječnog toka nižu se prirodne uvale koje se sa malim finansijskim ulaganjima mogu pretvoriti u ribogojilišta. Planinski masiv Bjelašnice predstavlja vododjelnicu sa koje vode tekućice otiču prema dva različita sliva: Crnomorskom i Jadranskom slivu.

Čitav kompleks Bjelašnice, koje planovi obrađuju, tretira se kao jedna jedinstvena planinska stanica sa kompletnom turističkom ponudom tokom cijele godine, a koja omogućuje mnogostruke vrste turizma i turističke ponude: zimsko-sportski, rekreativni, edukativni, poslovni, kongresni, omladinski, ekskurzioni, zadovoljavanje raznih hobija, lovni turizam, planinarenje, alpinizam, speleologija, manifestacioni turizam, memorijalni, zdravstveni i dr.

Nacionalni spomenici

Na listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine za općinu Trnovo se nalaze sljedeći spomenici:

“Džamija u Umoljanima” (graditeljska cjelina),
“Nekropola sa stećcima Delijaš” (historijsko područje),
“Nekropola sa stećcima Kaursko groblje u Prečanima” (historijsko područje),
“Nekropola sa stećcima na lokalitetu Han u Šabićima” (historijsko područje),
“Nekropola sa stećcima na lokalitetu Kapova selišta (Borija) u Ledićima” (historijsko područje),
“Nekropola sa stećcima na lokalitetu Zlatarić u Ledićima” (historijsko područje) ,
“Nekropole sa stećcima, starim nišanima i ostaci srednjovjekovne građevine na lokalitetu Dolovi, selo Umoljani” (prirodno i historijsko područje).

Džamija u Umoljanima

Džamija u Umoljanima, nalazi se na nadmorskoj visini 1350 metar u naselju Umoljani, općina Trnovo.
O gradnji umoljanske džamije ne postoje pisani tragovi, nije sačuvana vakufnama, niti ima nekog drugog dokumenta uz pomoć kojeg se pouzdano može utvrditi vrijeme njene izgradnje. Smatra se da je prva džamija, drvena, na ovom mjestu izgrađena prije 200 godina, a današnja džamija je vjerovatno izgrađena početkom XX vijeka.

U ovoj džamiji, tokom Drugog svjetskog rata, čuvana je i sačuvana Sarajevska Hagada.

Tokom rata 1992-1995. jedini objekat na području bjelašničkih sela koji nije bio zapaljen je džamija u Umoljanima.
Džamija je pravougaone osnove spoljnih gabaritnih dimenzija oko 8,20 x 15,55 m, zidana od kamena. Sastoji se od otvorenog ulaznog trijema sa sofama, pretprostora sa stepeništem za mahfil, abdesthane, centralnog molitvenog prostora u prizemlju objekta, prednjeg mahfila i munare sazidane uz jugozapadni, perimetralni zid džamije.

Munara je postavljena na postamentu zidanom od kamena i obložena je limenim plaštom. U osovini munare postavljen je drveni jarbol. Oko jarbola džamije je izvedeno spiralno stepenište kojim se penje na zatvorenu galeriju šerefe. Unutrašnjost džamije u Umoljanima sadrži sedam kaligrafskih natpisa, šest od njih su napisani na tri džamijska zida i jedan u mihrabu. Natpisi su rađeni u skorije vrijeme.

Džamija u Umoljanima proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Nekropole stećaka Trnovo

Nekropole stećaka u Trnovu iz kasnijeg srednjeg vijeka, predstavljaju značajne dokumente za proučavanje istorije perioda samostalnosti Bosne i Hercegovine.
Do druge polovine 14. vijeka područje Trnova bilo je u župi Vrhbosna, a u 15. vijeku u posjedu Kosača. Stilske karakteristike motiva srednjovjekovnih stećaka ovog kraja ukazuju na vezu sa stećcima Stoca i Bileće, što se dovodi u vezu sa migracijama stočara-Vlaha iz ovih krajeva Hercegovine u planinska područja južno od Sarajeva.

Okvirno se datiraju u 14. i 15. vijek a manji broj u prve godine 16. vijeka. Od 1958. do 1961. godine, a zatim u toku 1965. Šefik Bešlagić prikupio je podatke o osamnaest nekropola na području Trnova i Kalinovika. Jedan dio proglašen je za nacionalni spomenik.

Na području Trnova, kao i u većini drugih krajeva Bosne i Hercegovine, za nekropole stećaka su vezana kasnija kršćanska ili muslimanska sahranjivanja.

U Prečanima, 50 m zapadno od nekropole sa stećcima nalazi se veoma staro muslimansko groblje sa nišanima na kojima su uklesani motivi sablje, luka sa strijelom, jabuke i buzdovana. Nišani su kameni, pravougaoni ili kvadratni.

Brojnost stećaka na nekropolama važan je pokazatelj kretanja u društvu srednjovjekovne Bosne XIV i XV vijeka. S obzirom da najveći broj nekropola sadrži manje od 10 stećaka, a da je broj nekropola sa 300 i više primjeraka koje pripadaju većim zajednicama izuzetak, mala se groblja uopšteno mogu smatrati porodičnim, što govori o poodmaklom procesu rastakanja starog rodovskog društva i izdvajanju malih porodičnih zajednica koje, kao znak «novoga» identiteta, organizuju svoja vlastita groblja.

Nekropola u Delijašu

Nekropola sa stećcima u Delijašu je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Prema brojnosti, ubraja se u deset najvećih nekropola u Bosni i Hercegovini.

Nekropola Kaursko groblje u Prečanima

Nekropola sa stećcima u Kaurskom groblju u Prečanima, stari muslimanski nišani i ostaci zidova su nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Selo Prečani se nalazi u podnožju planine Treskavice, oko 15 km je od Trnova. Planina Treskavica se prvi put spominje u pisanim izvorima Dubrovačkog arhiva u augustu 1373. godine, u povodu prenosa 100 tovara soli iz Dubrovnika. Tada se spominje kiridžija, katunar, Vlah Brajan Pribojević.

Na jednom stećku urezan je natpis na neuobičajen način, odozdo prema gore, gledajući sa južne strane. U natpisu se kaže da tu leži Ivan na svojoj zemlji. Na sjevernoj, bočnoj strani stećka urezane su tri figure i drugi dio natpisa koji govori o pisaru Radiču. Prevod u cijelosti glasi: “Ovdje leži Ivan na svojoj zemlji. Bratja i družino, žalite me! Ja sam bio k'o vi, a vi ćete biti k'o i ja. Napisao Radič.” Oblik slova u tekstu i ligature u pojedinim riječima ukazuju da se radi o pisaru iz XIV ili XV vijeka.

Nekropola sa stećcima na lokalitetu Han u Šabićima

Nekropola sa stećcima na lokalitetu Han u Šabićima je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nalazi na jugoistočnim padinama planine Bjelašnice, na lijevoj obali Rakitnice, na nadmorskoj visini oko 1160 m. Nekropola stećaka nalazi se u sred sela na lokalitetu Han.

Tokom rata 1993-1995. godine na ovoj lokaciji bio je pozicioniran dio francuskog bataljona UNPROFOR-a, čiji su pripadnici pomjerili dvije skupine stećaka. Iza rata 1999. godine, teren je sređivan mnogi od spomenika su znatno oštećeni ili prepukli. Sva dokumentacija sa arheoloških istraživanja i postavljanja stećaka na staru lokaciju, nalazi se u Kantonalnom zavodu za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa u Sarajevu.

Arheološkim istraživanjima tokom ljeta 2001. godine otkriven je 21 grob. Grobovi su bili ukopani u laporovitu glinu. Ukopi su vršeni na nekoliko načina: pokojnici su polagani direktno u zemljanu raku (12 grobova), u drvene sanduke zakovane željeznim ekserima (7 grobova), a jedan grob je imao kamenu konstrukciju u vidu dvoslivnog krova. Svi pokojnici su polagani na leđa. Priloga u grobovima nije bilo, što bi se prije moglo pripisati ujednačenom socijalnom statusu članova roda, nego uništenosti nalaza.

Nekropola Kapova selišta (Borija) u Ledićima

Nekropola u Ledićima je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Ledići su smješteni u sjevernom podnožju planine Treskavice. Od Trnova su udaljeni oko 8 km vazdušne linije u pravcu zapada. U Osredcima, blizu kuća, evidentiran je kamenolom za stećke.

Ovu nekropolu karakteriše jedinstveni motiv triju ljudskih glava, evidentiranih na gornjoj vodoravnoj strani sanduka br. 10. Nekropola pripada široj zajednici. Tek na periferiji nekropole nazire se neznatno izdvajanje pojedinih grobova, što se očituje boljom obradom nadgrobnika, njihovom veličinom i bogatijom ukrašenošću. I krstače su situirane na kraju nekropole, zbog čega se s razlogom datiraju na kraj perioda stećaka. Kao i u drugim krajevima Bosne i Hercegovine uz nekropole vezuju se kasnija hrišćanska ili muslimanska groblja, takva situacija je i na ovom lokalitetu, gdje su sa stećcima ispreplitani nadgrobnici – krstovi novijih ukopa. U sjevernom dijelu nekropole nalazi se pravoslavno groblje u koje se sahranjuju stanovnici Ledića, što indicira kontinuitet življenja na navedenom prostoru.

Nekropole stećaka u Umoljanima

Nekropole sa stećcima, starim nišanima i ostaci srednjovjekovne građevine na lokalitetu Dolovi, naselje Umoljani su nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik čine: nekropola sa 47 stećaka;
nekropola sa 11 starih nišana;
zemljom prekriveni ostaci objekta na lokalitetu Crkvina;
osamljeni stećak;
nekropola sa pet stećaka.

Stećci u Umoljanima javljaju se kao dio neprekinutog sepulkralnog kontinuiteta na bosanskom području čiji korijeni sežu duboko u prahistorijsko vrijeme, gdje se uočava njihova vezanost za lokalitete starijih epoha – prahistorijska naselja i kultna mjesta, antičke aglomeracije i groblja, kasnoantičke i ranosrednjovjekovne crkve i utvrđene gradove. Njihova geneza i razvoj može se pratiti od sredine XII do početka XVI vijeka.